Hans de Bruijn heeft in Trouw een fraai essay geschreven over onze reflexen bij rampen, of misstanden. Dit blijkt diep te
zitten en verklaart veel politiek gedrag en jammerlijke regelreflex.
Onze ratio vraagt simpele sluitende
verklaringen. Daarvoor stelt de politiek steevast Onderzoekscommissies in. Die
kunnen echter nooit komen met een genuanceerde eindconclusie: ‘sorry, iedereen
heeft zijn best gedaan, maar het is nu eenmaal zo dat shit happens’.
Onze emotie vraagt namelijk om het stillen van
de woede, de maatschappelijke onvrede. Liefst zoeken we naar een schuldige, een
menselijke fout of desnoods een fout in het systeem. Wat commissies echter ook
niet doen is de waarom-vraag stellen: hoe kwam het dat dit tekort zich
voordeed, waarom werd die informatie niet gedeeld, waarom werd die wet niet
goed uitgevoerd? Tja, dan kom je in organisatorische analyses terecht. Veel te
ingewikkeld. Commissies kunnen ook slecht overweg met totaalbeelden, alle
situaties waarin mensen nu eenmaal risico-afwegingen maken. Zij focussen op dat
ene geval dat fout ging, niet op de 99 andere waar niks gebeurde.
En er wordt altijd geoordeeld met de ‘kennis
van nu’.
Is hier hyperrationeel
maakbaarheidsdenken uit de Verlichting werkzaam? Remedie zou dan kunnen zijn: meer
wetenschappelijke nuance inbrengen. Maar het euvel zit dieper, is verbonden met emotie. Hoe groter de
maatschappelijke verontwaardiging, hoe groter onze behoefte aan
boosdoeners en maatregelen.
Er zijn al teveel regels. Daarom moeten we volgens Geldof juist meer vertrouwen op natuurlijke
processen, complexiteit accepteren
. De Bruijn maakt ons duidelijk dat mensen hier niet zomaar aan willen.
Kan de mensheid wel leren?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten